Smaken in de Ayurveda
Bekijk hieronder de korte video ‘De smaak van de kosmos’, over de rol van de vijf elementen en onze zintuigen:
In Ayurveda hebben smaken invloed op onze dosha’s.
- De Ayurveda onderscheidt zes verschillende smaakrichtingen: zoet, zuur, scherp (pittig), bitter, zout en samentrekkend (wrang of adstringent). De invloed hiervan op de dosha’s is verschillend:
- Vata wordt versterkt door scherp, bitter en samentrekkend, maar verzwakt door zoet, zuur en zout. Een vatapersoon zal er derhalve verstandig aan doen om gerechten tot zich te nemen met de smaken zoet, zuur en zout.
- Alles wat vata versterkt, verzwakt kapha en andersom. Kapha wordt derhalve versterkt door zoet, zuur en zout en verzwakt door scherp, bitter en samentrekkend.
De zoete smaak
Zoete spijzen zijn zwaar, waterig en aards. Ze bouwen op, leiden dus tot gewichtstoename en werken slijmvorming en uiteindelijk verstopping en verkoudheid in de hand (fruit en groente uitgezonderd). Op de droogte van vata hebben ze een neutraliserende invloed, ze versterken het vocht en de zwaarte van kapha, pitta kan ze het beste verdragen.
Tot de zoete levensmiddelen behoren alle dingen die we in grote hoeveelheden eten, ook al lijken ze in eerste instantie niet zoet, omdat we het merendeel ervan gekruid eten. Denkt u daarom aan de ongekruide producten: alle geconcentreerde voedingsmiddelen: graan en graanproducten zoals brood, gebak, noedels, pasta enz., melk en melkproducten, peulvruchten, noten en zaden, vlees en vis, vet en olie, suiker, siroop, honing etc. Eveneens hiertoe behoren de niet-geconcentreerde levensmiddelen: fruit, salade en groente, die echter niet de schadelijke zware en slijmvormende eigenschappen bezitten.
De zure smaak
Zuur is aards en vurig en heeft daardoor een harmoniserende invloed op vata. Zuur heeft een eetlust- en spijsverteringsbevorderende werking en heeft in het algemeen een licht verwarmend effect op het hele lichaam. Voorbeelden van zure voedingsmiddelen zijn in melk- of azijnzuur ingemaakte groenten en vruchten of zuur fruit. Hier geldt de waarschuwing: niet overdrijven! Pitta verdraagt zuur niet zo goed en bij kapha-typen versterkt het de neiging tot zwaarlijvigheid.
De bittere smaak
De smaakrichting bitter is het koudst en het lichtst. Ze is met de elementen vuur en ether verbonden en heeft zodoende een versterkende werking op vata en een neutraliserende invloed op pitta en kapha. Bittere levensmiddelen maken open en helder, ondersteunen het denken en bezitten vaak antibiotische eigenschappen. Ze bevorderen het afnemen van gewicht en neutraliseren de andere smaken. Voorbeelden van bittere voedingsmiddelen zijn: radicchio, dat is familie van de witlof maar wordt ten onrechte wel rode sla genoemd. Radicchio is een klein rond kropje met wijnrode bladeren en witte nerven. De structuur van het blad is stevig, knapperig maar toch mals, cichorei, andijvie, paardebloem, veel wilde kruiden (zoals artemisia, bijvoet, alsem) en bittertjes zoals absint, fernet branca. (De complexe en kenmerkende smaak van fernet branca is voortgekomen uit een geheim recept van de Italiaanse Bernadino Branca dat bestaat uit een combinatie van 27 kruiden welke afkomstig zijn van 4 verschillende continenten). Indien iemand last heeft van een (geel-)beslagen tong en een slechte reuk uit de mond zijn vooral bij pitta-mensen maagbitters voor het eten erg effectief gebleken (10 tot 20 druppels volstaan!).
Voedingsmiddelen van de bittere smaakrichting helpen ook tegen trek in suiker (zoals bij hyperactieve en aan suiker verslaafde kinderen!) en reguleren de lever en de pancreas. Voor luchtige vata-typen heeft de scherpe smaak de voorkeur om de spijsvertering te stimuleren.
De scherpe smaak
Scherp (pittig tot zeer heet) is een luchtige, vurige, hete smaakrichting, die het spijsverteringsvuur sterk opstookt en daarom voor kapha- en ook voor vata-personen (in kleinere hoeveelheden) nuttig is. Daarnaast werkt de scherpe smaak verwarmend en zuiverend. Tot de scherpe voedingsmiddelen behoren peper, cayenne- of chilipeper, knoflook, gember, ui en andere scherpe specerijen. Een teveel aan scherp kan tot geïrriteerdheid van het maagslijmvlies en tot prikkelbaarheid, agressiviteit en intolerantie leiden.
De samentrekkende smaak
De smaakrichting astringent (wrang) is luchtig en aards en kan als samentrekkend en licht metallisch gekarakteriseerd worden. Ze versterkt vata en reduceert pitta en kapha. Ze droogt uit en is daarom goed tegen diarree. Over het algemeen vermindert de smaak het spijsverteringsvuur ‘agni‘. Voorbeelden van de samenstrekkende smaakrichting zijn: granaatappel, vossenbes, houtappel, kwee-appel, sleedoorn (alle tevens met een zure component), maar vooral kruiden die onder meer looizuur bevatten (zoals gentiaan, framboosblad, duizendknoop, hazekervel, brandnetel, geelwortel, koningskaars en herderstasje).
De zoute smaak
De smaakrichting zout is vurig en waterig. Zout stimuleert (in kleine hoeveelheden) de spijsvertering en de bloedsomloop. Zout houdt water in het lichaam vast. Zout neutraliseert vata, maar versterkt pitta en kapha. Voorbeelden van zoute voedingsmiddelen zijn zoute pinda’s, chips, gezouten vis, gepekelde waren, algen, het meeste fast- en junkfood, blikmaaltijden, smaakstoffen en andere producten uit de levensmiddelenindustrie. Het hoge gehalte aan zout in industrieproducten is dikwijls heel goed verhuld en valt daardoor niet meteen op.
Keukenzout uit anorganische bronnen (bijvoorbeeld mijnen) kan door de mens slechts in kleine doses (minder dan 1 gram per dag) zo verteerd worden, dat het ook in de cellen kan worden opgenomen. Al het overige moet weer uitgescheiden worden, wat de desbetreffende organen belast. Het is noodzakelijk om in de behoefte aan mineralen te voorzien door het consumeren van groente en fruit, waarin ze in een groter verband samen met vitale stoffen en informatie uit levende cellen – in een organische omgeving – voorkomen. Mineralen uit water kunnen net zo min als keukenzout worden afgebroken. Onze cellen voeden zich niet met mineralen uit drinkwater!
