Eten volgens uw dosha
Eén van de belangrijkste pluspunten van de Ayurvedische benadering van gezondheid is de individuele aanpak, op basis van uw dosha (constitutie) (u kunt uw constitutie zelf bepalen). Dit komt misschien nog wel het duidelijkste naar voren bij de keuze van uw voedingsproducten.
Wij zijn gewend om ons voedsel te analyseren volgens begrippen als calorieën of nutriënten. Voedingsproducten worden in de Ayurveda ingedeeld opgrond van hun kwaliteiten (guna’s) en smaak (rasa).
Er zijn zes hoofd kwaliteiten en zes smaken:
| Kwaliteiten of guna’s | Smaken of rasa’s |
|---|---|
| Zwaar | Zoet |
| Licht | Zuur |
| Droog | Zoutig |
| Vettig | Bitter |
| Heet (temperatuur) | Scherp (heet) |
| Koud | Wrang (samentrekkend) |
Kenmerken van de dosha’s neutraliseren
De beste eigenschappen en smaken voor een bepaalde dosha zijn die welke tegenwicht bieden aan de kenmerken van die dosha. Het is zaak omde kenmerken van de dosha te neutraliseren en op die manier te balanceren.
Het vata evenwicht wordt dus bevorderd door vochtige en warme producten en vooral regelmatig eten. En als een kapha type het ontbijt van een vata type zou nuttigen (dat bestaat uit bijvoorbeeld een bord pap van warme ontbijtgranen en een glas warme melk) dan is dit voor de kapha veel te zwaar.
Alle smaken aanwezig
De beste maaltijd is de maaltijd waarin alle smaken aanwezig zijn. Dus zoet, zuur, zoutig, bitter, scherp en wrang.
Wat varieert voor iedere dosha is de verhouding van de verschillende smaken. Wanneer de maaltijd deze smaken in voldoende mate heeft, voelt u zich bevredigd en voldaan. De neiging om na de maaltijd te gaan snoepen is dan nagenoeg niet meer aanwezig.
Invloed van het dagdeel op vata, pitta en kapha
Gedurende de dag versterken bepaalde uren de verschillende dosha’s:
6.00 – 10.00 uur: Kapha tijd: vóór 8 uur een licht ontbijt nemen.
- Vata typen kunnen een flink ontbijt van ontbijtgranen pap nemen en een warm glas melk.
- Pitta typen kunnen lichter eten, rijstwafels of bruin brood met beleg en een kop thee.
- Kapha typen kunnen zelfs het ontbijt overslaan en alleen een glas vers vruchtensap nuttigen.
10.00 – 14.00 uur: Pitta tijd: de beste tijd voor lunch of brunch.
- Pitta typen hebben het meest aan een vroege stevige lunch. Voor hen kan dit de hoofdmaaltijd zijn.
- Vata typen kunnen lichter lunchen en in de namiddag een tussendoortje eten in de vorm van fruit of een boterham.
- Kapha typen kunnen het beste een lichte lunch gebruiken.
4.00 – 18.00 uur: Vata tijd
- Vata en pitta typen kunnen ergens tussen 15 en 16 uur voor extra energie een boterham, fruit of een lichte snack nemen.
- Vata, pitta en kapha typen dienen hun avondeten bij voorkeur voor 18.00 genuttigd te hebben.
18.00 – 22.00 uur: Kapha tijd
- Met het vallen van de avond wordt de spijsvertering minder. Het is dan zaak om eigenlijk niets meer te eten.
- Vata en pitta typen kunnen fruit of iets lichts eten.
- Kapha type eigenlijk alleen maar drinken, kruiden thee is prima.
Kenmerken van een pitta-type
Fysiek
- Normaal postuur, het lichaam is niet erg stevig
- Gemiddelde lichaamskracht en normaal uithoudingsvermogen
- Heeft een afkeer van warmte en zonnebaden
- Ondernemend en heeft uitdagingen nodig
- Blozende gelaatskleur, vaak sproeten en oneffenheden
Emotioneel
- Bij stress neiging tot prikkelbaarheid en boosheid
- Ambitieus, gedreven, fanatiek, veeleisend, kritisch
- Loopt met vastberaden tred
- Houdt zich bezig met de grote lijnen en is daardoor een goede manager
- Enthousiast
- Houdt van vlees, koffie en alcohol
- Houdt van ‘koud’ eten (rauwkost, ijs, salades)
Invloed van het jaargetijde op vata, pitta en kapha
De drie bio-energieën varieren in sterkte, niet alleen op een dag, maar ook in de verschillende jaargetijden:
- Vata is hoger in de herfst, de winter en in de middag.
- Pitta is hoger in de zomer en midden op de dag.
- Kapha is hoger in de lente en vroeg in de ochtend en ’s avonds.
Lijst met voedingsproducten voor vata, pitta en kapha
Hieronder volgt een lijst met voedingsproducten die aanbevolen worden voor de verschillende dosha’s:
| Vata | Pitta | Kapha |
|---|---|---|
| Granen: zilvervliesrijst, zoete bruine rijst, basmati rijst, wilde rijst, haver, volkorengranen en volkorenpasta’s. | Granen: gerst, witte basmati rijst, tarwe, tortilla´s van volkorentarwe, rijstkoeken, volkoren crackers. | Granen: Boekweit, gerst, gierst, mais, basmati rijst, rijstkoeken, volkoren crackers. |
| Peulvruchten: matig met bonen vanwege gasvorming, split (mungbonen), rode linzen. | Peulvruchten: alle soorten bonen en erwten, geen rode/zwarte linzen en geen tempé. | Peulvruchten: alle soorten bonen en erwten zoals kikkererwten, rode linzen, spliterwten, witte en bruine bonen. |
| Dierlijke producten: eieren, kip, kalkoen, zoet en zoutwatervis, garnalen. | Dierlijke producten: in kleine hoeveelheden: kip, (wit vlees), kalkoen (wit vlees), wit van eieren, zoetwatervis. | Dierlijke producten: in kleine hoeveelheden: kip, (wit vlees), kalkoen (rood vlees), eieren en wildbraad. |
| Groenten: naar gelang het seizoen en dan met name, artisjokken, asperge, bieten, courgette, groene bonen, hete pepers, komkommer, koolraap, okra, olijven, pastinaak, pompoen, prei, radijs, uien, wortelen, zoete aardappel. | Groenten: artisjokken, asperge, bloemkool, broccoli, champignon, courgette, erwten, groene bonen, komkommer, kool, mais, okra, peterselie, pompoen, alle soorten sla, witlof, wortelen, zoete aardappelen, zomerpompoen, zwarte olijven. Geen: tomaten, radijs, knoflook. | Groenten: asperges, bieten, bietgroen, bladgroenten, bloemkool, broccoli, champignon, radijs, groene bonen, Indiase peper, kliswortel, knolraap, kool, koolrabi, mais, okra, peer, peterselie, prei, radijs, selderij, sla, spinazie, spruiten, tuinkers, ui, witlof, wortel, zomerpompoen. |
| Zuivelproducten: koemelk van de biologische winkel, geitenmelk, kwark, karnemelk, zachte kaas, harde kaas, yoghurt, zure room. | Zuivelproducten: zoutloze boter, kwark, zacht kaas, koe en geitenmelk, ghee, yoghurt (weinig). | Zuivelproducten: lassi (1 deel vetarme yoghurt op 3 tot 4 delen warm water, honing, zwarte peper en gember). |
| Vruchten: abrikozen, ananas, appels, avocado, banaan, bessen, citroen, dadels, druiven, grapefruit, kersen, kiwi, kokosnoot, mango, meloen, papaja, perzik, pruim, rabarber, rozijnen, sinaasappel, verse vijgen. | Vruchten: abrikozen, ananas, appels, avocado, bessen, dadels, druiven, granaatappel, kokosnoot, mango, meloen, peer, pruim, rozijn, sinaasappel, vijgen, watermeloen. | Vruchten: appels, avocado, bessen, dadels, druiven, granaatappel, kokosnoot, mango, peer, pruim, rozijn, sinaasappel, watermeloen. Let op dat de vruchten niet te zoet of te zuur zijn. Gedroogd fruit is ook prima voor in de avond en ochtend. |
| Noten en zaden: amandelen, cashewnoten, hazelnoten, pecannoten, pijnboompitten, pistachenoten, pompoenzaadjes, sesamzaadjes, walnoten, zonnebloempitjes. | Noten en zaden: kokosnoot, pompoen en zonnebloempitten. | Noten en zaden: de meeste noten zijn te heet en te vettig om op dit moment te eten, wel goed voor je is kokosnoot, pompoen en zonnebloempitten. |
| Zoetstoffen: ahornsiroop, gerstemout, honing, melasse, palmsuiker, suikerrietsap, vruchtensappen. | Zoetstoffen: ahornsiroop, geconcentreerde vruchtensappen, fructose, suikerrietstroop. | Zoetstoffen: honing ca. 1 eetlepel per dag. (verwarm of verhit honing nooit, het wordt een gif voor het lichaam indien verhit). |
| Toespijzen: pickles van bv. citroen of mango’s, sojasaus, mango chutney. | Toespijzen: pickles van bv. citroen of mango’s, sojasaus, mango chutney. | Toespijzen: wees uiterst matig met pickles van bv. citroen of mango’s, sojasaus, mango chutney. |
| Olie: mosterdolie, sesamolie, olijfolie | Olie: avocado-, kokos-, olijf-, zonnebloem-, soja-, walnoot-, sesamolie. | Olie: sesam, zonnebloemolie, ghee. |
| Kruiden: alle kruiden mits met mate gebruikt. | Kruiden: dille, geelwortel, komijn, koriander, munt, pepermunt, dille, saffraan, venkel. | Kruiden: minimaal gebruik van zout, verder alle kruiden en vooral de kruiden die het verhemelte prikkelen: rode en groene pepers. |
| Drinken: vruchtensappen, groentesappen, kruidenthee van bv. gerst, kamille, lavendel, zoethout, venkel, gember, framboos. | Drinken: vruchtensappen, groentesappen, zachte melkproducten, kruidenthee van bv. gerst, kamille, venkel, hibiscus, jasmijn, munt, rozenbottel, framboos. | Drinken: aloë-vera sap, vruchten en groentesappen, graankoffie, zwarte thee, scherpe kruidenthee. |
