Gisterenmiddag reed ik naar een klein dorpje met de prachtige naam Sibrandabuorren. Een klinkende naam voor een klein terp-dorpje met slechts zo’n 345 inwoners, gelegen in de gemeente Zuidwest-Friesland. Het is zo’n plek waar je niet snel toevallig komt. Toch bracht mijn weg mij daar, omdat er in de Sint-Maartenskerk een bijzondere tentoonstelling te zien was: “Schilderachtige Dementie”.
De schilderijen zijn van pater Pieter Bootsma (1926–2024), een man uit Tirns, vlakbij Sibrandabuorren. Meer dan vijftig jaar van zijn leven werkte hij als priester en missionaris in Ghana. In zijn laatste levensjaren verbleef hij op een gesloten afdeling van een verzorgingshuis, waar dementie hem steeds verder de taal ontnam. Maar wat de woorden niet meer konden dragen, kwam via kleur en vorm weer naar buiten.
De expositie liet dit ontroerend mooi zien. Vijftien schilderijen, allemaal van hetzelfde formaat, opgesteld op ezels van bamboestokken, samengebonden met kokostouw. Een decor dat direct deed denken aan Afrika – het continent dat zoveel van zijn leven en hart had gekleurd.
De reeks begon figuratief, herkenbaar. Naarmate de dementie vorderde, werden de vormen vager, maar de therapeut die hem begeleidde schreef steeds een woord of zin in de schilderijen. Zo werd het een soort stripverhaal van menselijk verval én innerlijke aanwezigheid: van herkenbare beelden naar abstracte kleurvlakken, steeds ijler en toch doordrongen van gevoel.
Het laatste schilderij raakte mij diep. Vrijwel geheel in geel geschilderd, met onderaan een blauw vlak en daarin een ronde vorm – donkergeel, helder lichtblauw – als een poort of tunnel omhoog. Daarboven opnieuw een blauw vlak, en bovenaan de woorden:
“Ik ben vol vertrouwen en vol verwachting.”
Twee weken na dit schilderij overleed Pieter. Zijn laatste penseelstreek leek al naar de hemel te reiken.
Deze tentoonstelling is een ode aan een bijzondere man. Een Friese dorpsjongen die ver de wereld in trok, projecten startte, mensen begeleidde, en met diepe betrokkenheid zijn leven in dienst stelde van de medemens. En die aan het eind, in stilte en kleur, liet zien dat zelfs bij dementie de belevingswereld springlevend kan blijven.
In de Ayurveda zien we ziekte vaak niet alleen als verlies, maar ook als transformatie. Zoals een bloem die haar blaadjes verliest om haar geur vrij te geven, zo gaf Pieter in zijn laatste fase geen woorden meer, maar kleuren en licht. Zijn innerlijke vuur, Agni, vond een andere uitdrukking.
Ik nodig je uit om bij jezelf stil te staan: waar geef jij uitdrukking aan wat diep van binnen leeft? Is dat via woorden, via je lichaam, of misschien ook via kleur, zang of stilte?
En mocht je de kans krijgen om deze tentoonstelling/website zelf te bezoeken, gun jezelf dat moment van verstilling en inspiratie. Het is een ode aan het leven, in al zijn fasen.
Cornelis Peters, 7 september 2025
