Cornelis Peters: Beste mensen, dit is alweer de zesde aflevering van de Ayurveda Podcast Witharen. Vandaag hebben we een bijzondere podcast want we gaan het hebben over Ayurveda en Parkinson, en hoe belangrijk de vata dosha daarin is. Ik geef meteen graag het woord aan Froukje om even wat principes op te noemen van wat vata is en welke eigenschappen of symptomen daarbij horen.

Froukje van der Schaar: Ja, het bijzondere is eigenlijk al dat Ayurveda Parkinson, of kampavata, eigenlijk al heel lang heeft beschreven met de volgende symptomen: trillen, stijfheid, traagheid van beweging, spraakstoornis, gebogen houding, dementie, geheugenverlies en constipatie. Dat zijn in principe allemaal verschillende symptomen, en toch, Cornelis, kun je ze onder één dosha neerzetten, hè?

Cornelis Peters: Dat klopt. Kijk, Parkinson is natuurlijk bekend als een ziekte met een ongelooflijke verscheidenheid aan symptomen, klachten waar mensen last van hebben. We kennen allemaal, of we denken het te weten, als je aan Parkinson denkt, dan denk je aan trillen, dat is heel zichtbaar, en een bepaalde gebogen houding, dat is ook zichtbaar. Maar er zijn ook symptomen zoals obstipatie en het heel koud hebben, die niet zichtbaar zijn en waarvan je denkt: wat heeft dat nou precies te maken met dat tekort aan dopamine? Het wonderlijke is dat, zoals Froukje aangaf, Ayurveda heel oud is. Kampavata is minutieus beschreven al zo lang geleden, en het is interessant om te zien dat de bron, de belangrijkste dosha die uit evenwicht is bij Parkinson, die vata dosha is.

Ik wil vandaag ingaan op wat precies die vata is. We weten dat vata beweging is, maar ik heb hier wat voorbereid om heel minutieus uit te leggen wat vata is en waarom dat zo belangrijk is om te weten, omdat het een belangrijke oorzaak is van Parkinson. Als je weet hoe vata werkt en wat het precies doet, dan kun je sturen in die vata met voeding, leefstijl, behandelingen en kruiden. Je kunt daarmee die vata beïnvloeden en dat is de kracht van Ayurveda, om te zien hoe we dat gaan doen. Daar gaat deze podcast over.

Froukje van der Schaar: Dat is wat een ander inzicht, wat je zegt. Want normaal gesproken wordt dopamine heel erg genoemd, maar eigenlijk ga je nog naar het principe erachter zitten, waaronder bijvoorbeeld ook het dopamineproces zit, maar waar nog veel meer achter zit. Wat ik zie bij Parkinson is dat er ook vanuit het Westen steeds meer inzichten komen, zoals bijvoorbeeld de darmflora en de ontgiftingscapaciteit van de lever.

Cornelis Peters: Ja, wat we eigenlijk zeggen is dat je een hele uitgewaaierde hoeveelheid symptomen ziet, en wat wij vanuit Ayurveda doen is terugbrengen naar de bron: waar gaat het mis in die bron en kunnen we het hier al sturen, waardoor al deze dingen opgelost kunnen worden. Het lichaam wil wel veranderen, het lichaam wil wel dingen weer in balans brengen. Als dat enorm uit balans is, wat gebeurt bij een ziekte als Parkinson, is het interessant om te kijken hoe we dat vanuit Ayurveda kunnen doen, vanuit de balans die zo belangrijk is in Ayurveda. Hoe krijgen we die vata, die helemaal uit de rails gelopen is, weer in balans? Daar gaat deze podcast over. Vandaar dat ik deze posters hier heb, die gaan alleen maar over vata.

Ik stel voor dat we even gaan staan en dat ik dit achter me op het bord zet. Dan gaan we interactief uitleggen wat vata is, met alle eigenschappen en begrippen. Laten we beginnen.

Froukje van der Schaar: Ik heb deze bovenste al hier opgeplakt. We kennen vata van beweging, mobiliteit en communicatie. De dosha vata stuurt deze drie principes aan. Het blijft altijd lastig om uit te leggen wat vata is. Ik probeer met deze woorden die wij kennen uit te leggen wat vata is.

Beweging zou je kunnen zien als verplaatsing in het lichaam van allerlei substanties. Het is belangrijk dat het doorstroomt. Hier heb ik een tekeningetje gemaakt van een golf, dat is een beweging. Mobiliteit is ook beweging, maar ook bewegingsvrijheid. Als ik dit doe, ben ik ook aan het bewegen. Dit is meer een deeltjesbeweging, maar dit is ook beweging. Dat is om aan te geven hoe complex vata is. Vata is ook communicatie, informatieoverdracht. Iedere cel is verbonden met de andere cel. Alles in het lichaam communiceert, en dat is allemaal vata.

Deel 2

Cornelis Peters: Dus we hebben al heel verschillende principes en toch hebben we het nog steeds over vata. En bijvoorbeeld de informatieoverdracht gaat ook over de neurotransmitters, zoals dopamine, die heel belangrijk zijn in de hersenen, maar ook door het lichaam heen. Terwijl jij aan het praten bent, doe je dit (maakt bewegingen), dit is vata. Ondertussen ben je ook aan het denken en processen aan het doen. Hoe leg ik dit uit? De woorden die ik gebruik, dat is ook vata.

Froukje van der Schaar: Ja, precies. Hoe complex het eigenlijk is, vata. Nu gaan we het hebben over de eigenschappen van vata. We hebben droogte. Plak jij de volgende maar op. Licht hoort bij vata. Koud. Bewegelijk. Subtiel. Er moeten nog twee bij. Snelheid en variabel. Dat zijn de eigenschappen die bij vata horen. Hoe kijk je daar nu als Ayurvedisch arts naar?

Cornelis Peters: Dat zijn rijtjes die op zich niks zeggen, totdat je ze in de context van vata ziet. Bijvoorbeeld droogte bij een persoon kan droge huid, ogen, mond en keel betekenen. Droogte in je lichaam. Als je dat ervaart en je komt bij een Ayurvedisch arts, dan denken we meteen dat vata uit balans is. En droogte kan je ook denken aan de dikke darm. Vata is gezeteld in de dikke darm. Droogte kan constipatie veroorzaken, wat weer een symptoom kan zijn van Parkinson.

Froukje van der Schaar: Ja, precies. Lichtheid in het lichaam kan betekenen dat mensen zich zweverig voelen, niet geaard. Dat is typisch een vata-aandoening. Het is lastig, je kunt naar een huisarts gaan en zeggen dat je je licht voelt, niet geaard, maar daar kan een huisarts weinig mee. Vanuit Ayurveda kijken we dan naar voeding, kruiden, hoe we vata kunnen sturen en je kunnen helpen.

Cornelis Peters: Ja, en koude handen en voeten, een lage lichaamstemperatuur en gevoeligheid voor kou zijn ook tekenen van verhoogde vata. Bij Parkinson komt dat absoluut voor. Mensen ervaren kou in hun lichaam en hebben een lagere lichaamstemperatuur. Vata blaast de pitta omver, het lichaam koelt teveel af. Het vuur, pitta, kan dan te laag worden, wat het immuunsysteem kan verzwakken. Balans tussen de doshas is heel belangrijk.

Froukje van der Schaar: Ja, beweeglijkheid is ook een eigenschap van vata. Alle spierbeweging, darmperistaltiek, als dit teveel of te weinig beweegt, blijft je voedsel hangen. Obstipatie aanpakken begint bij het beïnvloeden van vata. Dat kun je doen met massages, voeding en kruiden.

Cornelis Peters: Ja, we blijven praten over vata, maar we splitsen het helemaal uit en maken het toegankelijk. Subtiel, bijvoorbeeld, betekent gevoeligheid voor subtiele prikkels en veranderingen. Hoog sensitieve mensen rangschikken we bijna altijd onder het vata-type. Die zijn heel gevoelig voor prikkels van buitenaf.

Froukje van der Schaar: Ja, en het is belangrijk dat mensen die hoog sensitief zijn, dat als een kwaliteit beschouwen. Ze hebben een vermogen om dingen sneller te signaleren. Het is een proces om daarmee om te leren gaan en jezelf serieus te nemen.

Cornelis Peters: Ja, dat is heel cruciaal. In onze maatschappij werken we niet veel met deze gevoeligheid, maar het is heel waardevol. We hebben ook snelheid als eigenschap van vata. Snelle spraak, denken en bewegen. Bij Parkinson is het rempedaal moeilijk te vinden, bewegingen kunnen heel snel zijn zonder dat ze invloed hebben. Vata is te hoog en dat is moeilijk te hanteren. Beweging is een gegeven, maar als iets te snel of te langzaam is, heb je daar last van. We zoeken voortdurend manieren om vata te hanteren, sturen en begrijpen.

Froukje van der Schaar: Ja, en variabel betekent dat het afhankelijk kan zijn van externe factoren zoals het weer, stress, dieet en stemmingswisselingen. Mensen met vata kunnen snel wisselen in stemming, wat ook bij depressie kan voorkomen.

Cornelis Peters: Ja, en nu gaan we verder over de rol van vata in lichaam en geest. Beweging, spierbeweging, darmperistaltiek, ademhaling, zenuwimpulsen en denkprocessen.

Deel 3

Cornelis Peters: We hebben het nu over beweging gehad. Denkprocessen, zenuwimpulsen en ademhaling horen hier ook bij. Bij Parkinson zie je vaak dat er een vertraging is in de aansturing van bewegingen. Dat wordt vaak toegeschreven aan een tekort aan dopamine, maar vanuit Ayurveda kijken we ook naar de vertering. Waarom wordt tyrosine, een voorloper van dopamine, niet goed opgenomen? Dan kijk je naar de spijsvertering.

Froukje van der Schaar: Ja, wat ik begrijp is dat dopamine grotendeels in de darmen wordt aangemaakt, dus de darmflora is heel belangrijk. Je wilt eerst precies zien wat er aan de hand is, wat de klachten zijn, en hoe dat in relatie staat tot de doshas.

Cornelis Peters: Ja, precies. We proberen heel breed te kijken en te begrijpen wat er gaande is. We kijken naar de spijsvertering, want dat komt in Ayurveda altijd weer terug. Kan datgene wat van buiten komt omgezet worden in iets bruikbaars voor het lichaam?

Froukje van der Schaar: Ja, en daarbij speelt de vertering een cruciale rol. Hoe kun je ervoor zorgen dat de voedingsstoffen goed opgenomen worden? Dat is een belangrijk aspect in de behandeling van Parkinson vanuit Ayurveda.

Cornelis Peters: Precies. We hebben nu de basisprincipes van vata besproken. We weten dat vata beweging, mobiliteit en communicatie is. We hebben de eigenschappen zoals droogte, lichtheid, koude, bewegelijkheid, subtiliteit, snelheid en variabiliteit besproken. En nu gaan we dieper in op hoe vata zich manifesteert in het lichaam en de geest.

Deel 4

Froukje van der Schaar: Ja, we hebben het gehad over de verschillende aspecten van vata en hoe die zich kunnen uiten in symptomen zoals trillen, stijfheid en obstipatie. Het is belangrijk om te begrijpen hoe deze eigenschappen van vata uit balans kunnen raken en welke invloed dat heeft op het lichaam.

Cornelis Peters: Inderdaad. En als vata uit balans is, kan dat leiden tot allerlei symptomen die we bij Parkinson zien. We gaan nu verder met hoe we vata kunnen beïnvloeden en in balans kunnen brengen. Dat doen we met voeding, leefstijl, behandelingen en kruiden.

Froukje van der Schaar: Ja, voeding speelt een grote rol in het balanceren van vata. Voedingsmiddelen die warm, zwaar en olieachtig zijn, helpen om vata te kalmeren.

Cornelis Peters: Precies. En ook regelmaat in eet- en slaappatronen is belangrijk. Vata-mensen hebben baat bij een gestructureerd dagritme.

Froukje van der Schaar: Ja, en daarnaast zijn er ook specifieke kruiden die vata kunnen balanceren. Bijvoorbeeld ashwagandha en brahmi zijn bekend om hun kalmerende en balancerende eigenschappen voor vata.

Cornelis Peters: Ja, dat klopt. En ook behandelingen zoals abhyanga, een Ayurvedische oliemassage, kunnen helpen om vata te kalmeren. Het doel is om de rust en stabiliteit terug te brengen in het lichaam en de geest.

Froukje van der Schaar: Ja, en door deze benadering kunnen we de symptomen van Parkinson vanuit een Ayurvedisch perspectief aanpakken en verlichting bieden.

Cornelis Peters: Precies. Het gaat erom dat we de balans herstellen en het lichaam ondersteunen in het zelfherstellend vermogen. Ayurveda biedt daarvoor een breed scala aan tools en methoden.

Froukje van der Schaar: Ja, en het is mooi om te zien hoe eeuwenoude kennis nog steeds relevant is in de moderne tijd en kan bijdragen aan het welzijn van mensen met Parkinson.