Apopo
Een Belgische organisatie met de mooie naam Apopo traint ratten (Gambiaanse hamsterrat) om tuberculose te diagnosticeren. Door te ruiken aan slijmmonsters kan de rat tbc-bacillen detecteren. Er zijn drie belangrijke redenen om deze manier van onderzoek serieus te nemen.
a – het is goedkoop
b – het is snel
c – het is accuraat
Stukje geschiedenis
Apopo is in 1997 opgericht door industrieel ontwerpers Bart Weetjens en Christophe Cox. Weetjens had een rat als huisdier en was onder de indruk van zijn intelligentie. Het duo begon in eerste instantie met het trainen van ratten om landmijnen te detecteren. Inmiddels heeft Apopo in verschillende landen geholpen om voormalig oorlogsgebieden mijnenvrij te maken. Vanaf 2003 ging de organisatie ook experimenteren met de opsporing van tuberculose. Ratten bleken de specifieke geur van de tbc-bacterie goed te herkennen en het project werd een succes. Onlangs is een tweede tbc-opsporingsprogramma van start gegaan in Maputo, de hoofdstad van Mozambique.
Wat zegt de uitvinder
‘In Afrika wordt tbc nu opgespoord door microscopisch onderzoek van opgehoest slijm’, zegt Bart Weetjens. ‘Maar die tests hebben een betrouwbaarheid van maar 45 procent. Alarmerend, als je weet dat een tuberculosepatiënt die niet gedetecteerd is de ziekte aan tien tot vijftien mensen doorgeeft. Reden genoeg om te kijken of we de ratten konden inzetten.’
Een rat kan ongeveer 100 samples screenen in minder dan 20 minuten. Ieder sample wordt door vier ratten besnuffeld om zo’n groot mogelijke accuratie in te bouwen.
WHO moet meedoen
De Nederlandse epidemioloog Christiaan Mulder is bezig om dit onderzoek erkend te krijgen bij de WHO zodat het op grote schaal ingezet kan worden. Dat is nog niet zo gemakkelijk. Voor de WHO en voor heel veel mensen zijn ratten nog altijd ongedierte die zelf bestreden moeten worden. Het is dus de wereld op zijn kop zetten. Maar erkenning van de WHO is belangrijk omdat in veel Afrikaanse landen waar tuberculose nog steeds erg vaak voorkomt de middelen om onderzoek te doen vaak ontbreekt of onvoldoende accuraat is. Door het inzetten van deze goedkopere en veel snellere methode kan veel leed en vroege dood van tbc patienten voorkomen worden.
Toch wel bijzonder
Wat ik interessant vind aan dit project is dat mensen opeens met heel andere ogen naar een dier kijken dat ongekende eigenschappen blijkt te hebben. Opeens komt er een stukje waardering van onze kant naar een diersoort waar we over het algemeen niet zo heel veel mee op hebben….. om het maar even zacht uit te drukken. In India wordt de rat in sommige tempels in hoge mate vereert. Het is ook het voertuig van de bekende god Ganesha.
Kom van de trap af
Door onderzoekend en met interesse naar dieren te kijken, net zoals Bart Weetjens dat doet kun je verrassend veel leren van dieren. Ze kunnen het niet vertellen maar wel laten zien. Het is aan ons om af en toe van onze zelfgecreëerde ladder af te dalen om eens op onze knieen naar de natuur om ons heen te kijken. We kunnen daar erg veel van leren en het maakt ons ook nog eens nederig. Net zoals de schrijver Stephen Jay Gould zegt: ‘Evolutie is geen ladder maar een boom met miljoenen takken.’ Ik ben het daar roerend mee eens.
Cornelis Peters
4 maart 2013
Bron:
Medisch contact: Artikel van Maarten Boersma
Gazet van Antwerpen Vlaams geld voor detectie tbc met ratten
